... Τίποτα δεν κατάλαβε. Όλη την ώρα μου 'λεγε "θυμάσαι;" Τι να θυμηθώ. Μονάχα τα όνειρα θυμάμαι γιατί τα βλέπω νύχτα.
Όμως τη μέρα αισθάνομαι άσχημα - πως να το πω: απροετοίμαστη.
Βρέθηκα μέσα στη ζωή τόσο άξαφνα - κει που δεν το περίμενα καθόλου. Έλεγα "μπα θα συνηθίσω". Κι όλα γύρω μου έτρεχαν. Πράγματα κι άνθρωποι έτρεχαν - ώσπου βάλθηκα κι εγώ να τρέχω σαν τρελή. Αλλά φαίνεται το παράκανα

Επειδή -δεν ξέρω- κάτι παράξενο έγινε στο τέλος. Πρώτα έβλεπα τον νεκρό κι ύστερα γινόταν ο φόνος. Πρώτα ερχόταν το αίμα κι ύστερα ο χτύπος κι η κραυγή.
Και τώρα όταν ακούω να βρέχει δεν ξέρω τι με περιμένει...

Οδυσσέας Ελύτης - ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ

...Γιατί σαββατιάτικα γύρισα νωρίς σπίτι με καρφωμένη αυτή
την μελωδία στο μυαλό...

έτσι απλά και αληθινά...
καλό βράδυ σε όλους...

Το αβοήθητο παιδί

Ο κ. Κ μιλούσε για την κακή συνήθεια των ανθρώπων να καταπίνουν σιωπηρά την αδικία που τους κάνουν κι αφηγήθηκε τούτη την ιστορία:

Κάποιος περαστικός είδε ένα παιδί να κλαίει και το ρώτησε τι το βασάνιζε.
Να, είχα δύο γρόσια για να πάω στον κινηματογράφο μα ήρθε ένα αγόρι κι άρπαξε το ένα από το χέρι μου, αποκρίθηκε το παιδί κι έδειξε ένα άλλο αγόρι που στεκόταν λίγο πιο πέρα.
Καλά, και δεν φώναξες βοήθεια; ρώτησε ο άνθρωπος.
Πως, φώναξα, είπε το παιδί κι άρχισε τώρα να κλαίει λίγο πιο δυνατά.
Και δεν σε άκουσε κανένας; ξαναρώτησε τώρα ο άνθρωπος και χάϊδεψε στοργικά το παιδί.
Όχι, αποκρίθηκε εκείνο κλαίγοντας μ' αναφιλητά.
Δεν μπορείς να φωνάξεις πιο δυνατά; ρώτησε ο άνθρωπος.
Όχι, αποκρίθηκε το παιδί που βλέποντας τον άνθρωπο να χαμογελάει είχε αρχίσει πάλι να ελπίζει.
Τότε δώσε μου και τ' άλλο, είπε ο άνθρωπος.
Πήρε και το τελευταίο γρόσι οπό το χέρι του παιδιού και συνέχισε ξένοιαστος τον δρόμο του.

Μ. Μπρεχτ

Σήμερα

Υπάρχουν άνθρωποι μεγάλοι που σέβομαι την εμπειρία τους και το μυαλό τους και υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει ούτε ψυχή ούτε τίποτα, ούτε κόλαση ούτε παράδεισος. Επίσης υπάρχουν επιστήμονες που σέβομαι τις γνώσεις τους και τις μελέτες τους που λένε πως δεν υπάρχει ψυχή, παρά μόνο ηλεκτροχημικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στα κύτταρα του εγκεφάλου μας, και όταν πεθαίνουμε απλά παύουμε να υπάρχουμε. Οι θρησκείες από την άλλη με τους εκπροσώπους τους υποστηρίζουν ότι υπάρχει ψυχή αλλά οι κανόνες και οι ορισμοί οριοθετούνται στα μέτρα που έχουν κόψει & ράψει οι παντός είδους "ιερείς" ανά τους αιώνες. Εμένα μη με ρωτάτε, στον μικρόκοσμό μου υπάρχει θεός και για τον χριστιανό και για τον βουδιστή και για όλους. Επίσης για μένα υπάρχει και ψυχή και δεν φυσικά δεν μπορώ να το αποδείξω και ούτε με νοιάζει καθόλου να μπω στην διαδικασία. Υπάρχουν γιατί εγώ θέλω να ζήσω με την ύπαρξή τους.

Σαν σήμερα υπήρξαν παιδιά που έγιναν ένα τίποτα λοιπόν .

Αφιερώνω στους σοφούς της ζωής μας ένα σπουδαίο ποίημα που δεν ξέρω ποιος το έγραψε.

ΕΙΝΑΙ ΑΠΡΕΠΕΙΑ
Μη λες πως δεν υπάρχουν ψυχές
Εγώ τις είδα μου είπε
Κι οι πιο μεγάλες απ' αυτές
Κατοικούν στα δύσκολα σώματα
Σαν τους μεγάλους ασκητές
Που αποσύρονται στις δυσπρόσιτες σκήτες
Μη λες πως δεν υπάρχουν ψυχές

Είναι απρέπεια προς όσους τις υπηρετούν

(II)

Αγαπημένη μου νύφη

Πριν από λίγες μέρες απόρησες, όταν σου είπα ότι κοιτάζοντας προς τα πίσω και ζυγίζοντας τα πάντα, είμαι ευχαριστημένη από τη ζωή μου. Αν ήσουν εσύ στην θέση μου, είπες, δεν θα ήσουν καθόλου ευχαριστημένη. Κόποι βάσανα και στερήσεις. Ούτε μία στιγμή ελεύθερη, ελάχιστες διασκεδάσεις. Βέβαια είναι και αυτή μια άποψη. Η ζωή μου δεν ήταν ούτε εύκολη, ούτε απλή. Αν αφήσουμε κατά μέρος μερικές σπάνιες εξαιρέσεις, οι γυναίκες της γενιάς μου δεν τα βρήκαν ρόδινα στη ζωή τους. Δύο πόλεμοι, δύο φορές το μαρτύριο της μεταπολεμικής περιόδου. Κι ανάμεσα δεν υπήρχαν και πολλά ευχάριστα πράγματα. Όσο για τις "ανέσεις", πρέπει να σου πω, ότι τώρα στα γεράματα, γνωρίζω για πρώτη φορά στη ζωή μου, τι θα πει η λέξη αυτή. Πράγμα που σημαίνει: τα βολεύω με τη σύνταξή μου και δε χρειάζεται να πονοκεφαλιάζω για το νοίκι, για το φαγητό μου και για το ντύσιμό μου.
Ωστόσο, τα λεφτά δεν παίζουν κανένα ρόλο, όταν πρέπει κανείς να συλλογιστεί αν έμεινε ευχαριστημένος ή όχι από τη ζωή του. Το πρόβλημα είναι αν κατάφερε να κατευθύνει τη ζωή του όπως ήθελε, ή αν την άφησε να πάει χαράμι. Δεν μ' αρέσει να περιαυτολογώ, αλλά έχω την εντύπωση ότι έκανα ό,τι μπορούσα καλύτερο. Τι εννοώ; Όταν στην κουζίνα σου έχεις μονάχα αλεύρι, δεν μπορείς να φτιάξεις τούρτες και κέικ. Μπορείς όμως να φτιάξεις υπέροχες τηγανίτες! Και οι δικές μου τηγανίτες ήταν διάσημες! Και μη φανταστείς, αγαπημένη μου νύφη, ότι θέλω να πλέξω το εγκώμιο τις φτώχειας και της ανέχειας. Θα μου άρεσε να έχω στη ζωή μου περισσότερα χρήματα. Ακόμα και τώρα θα μπορούσα μια χαρά να ξοδέψω λίγα περισσότερα. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι ότι και χωρίς πολλά λεφτά, τα κατάφερα θαυμάσια. "Όταν ήμασταν μικροί", λέει συχνά ο άντρας σου, "η μαμά μας ήταν πάντα χαρούμενη και κεφάτη!" Φυσικά αυτό δεν είναι αλήθεια. Ωστόσο χαίρομαι που ο γιος μου μ' έχει κρατήσει έτσι στη μνήμη του.
"Το φόρεμα που μου είχε ράψει η μαμά για τις εξετάσεις", λέει η κόρη μου, "ήταν το ωραιότερο απ' όλα!" Και φυσικά κάνει λάθος. Τα πλούσια παιδιά φορούσαν πολύ ωραιότερα φουστάνια. Αλλά το γεγονός ότι η κόρη μου θυμάται έτσι τα πράγματα, με ικανοποιεί ακόμα και σήμερα. Κι όταν ο γιος μου ισχυρίζεται ότι το φαγητό στο σπίτι μας ήταν πάντα καλύτερο απ' το φαγητό στα σπίτια των συμμαθητών του, πράγμα που αντικειμενικά δεν είναι δυνατόν, τότε δεν νιώθω μονάχα ικανοποίηση,νιώθω και περηφάνια Νομίζεις ότι όλα αυτά δεν είναι παρά λεπτομέρειες; Ίσως και να έχεις δίκιο. Αλλά η ζωή των ασήμαντων ανθρώπων αποτελείται, ξέρεις, από τέτοιες μικρολεπτομέρειες. Και δεύτερον: αν θέλεις να μιλήσουμε για τα "μεγάλα", για τα σημαντικά πράγματα, υπάρχει και κάτι ακόμα, που θα μπορούσα να σου πω: Δεν υπάρχει , απ' όσο ξέρω τουλάχιστον, κανένας άνθρωπος που να μου κρατάει κακία για κάτι, κανένας, που θα μπορούσε να πει για μένα: "Αυτή η γυναίκα μου έκανε κακό!"
Κι αυτό είναι ένας σοβαρός λόγος για να είναι κανείς ικανοποιημένος από τη ζωή του. Έτσι τουλάχιστον πιστεύει

Η πεθερά σου

Γράμματα που δε γράφτηκαν ποτέ της Έμμας Κ., 75 χρόνων

Κάπου - κάπου πηγαίνω μόνη βόλτα στο Μοναστηράκι με προορισμό ένα μικρό βιβλιοπωλείο. Έχει μεταχειρισμένα βιβλία και το καλό ότι δεν έρχεται κάποιος να σε "βοηθήσει" στο ψάξιμο.
Προσωπικά λατρεύω να χάνομαι ώρες σε τέτοιους κόσμους και αγοράζω βιβλία που θα με αγγίξει πρώτα απ' όλα ο τίτλος τους. Ένα από αυτά είναι και Τα Γράμματα Που Δε Γράφτηκαν Ποτέ της Κριστίνε Νέστλινγκερ . Αξίζει να τα ανακαλύψουν κι άλλοι εκτός από εμένα.


(Ι)

Αγαπημένοι μου απόγονοι,

Κάθε φορά που κάποιος μεγάλος στην ηλικία διάσημος άνθρωπος δίνει συνέντευξη, έρχεται αργά ή γρήγορα η στιγμή που ο δημοσιογράφος του κάνει την εξής ερώτηση: "Αν μπορούσατε να ξαναζήσετε την ζωή σας από την αρχή, θ' αλλάζατε τίποτα ή θα προτιμούσατε να τα ξαναζήσετε όλα, όπως ακριβώς και την πρώτη φορά;"
Και τις περισσότερες φορές οι γέροι και διάσημοι άνθρωποι απαντούν με όρθιο το κεφάλι τους ότι αν μπορούσαν να ξαναζήσουν την ζωή τους από την αρχή, ε, τότε θα ήθελαν να τα ξαναζήσουν όλα ακριβώς ίδια!
Εμένα φυσικά δεν με ρωτάει κανένας δημοσιογράφος, γιατί, παρόλο που είμαι γριά, δεν είμαι διάσημη.
Ωστόσο, σκέφτηκα αυτή την ερώτηση και την απάντηση που θα μπορούσα να δώσω: Λοιπόν, για να είμαι ειλικρινής, εγώ θ' άλλαζα ένα σωρό πράγματα, κι αν μπορούσα να ξαναζήσω την ζωή μου από την αρχή, θα προσπαθούσα τουλάχιστον ν' αποφύγω τα λάθη που έκανα την πρώτη φορά.
Προσπάθησα λοιπόν να βρω ποια είναι αυτά τα λάθη που έκανα στη ζωή μου.
Τα λάθη, είπα στον εαυτό μου, τα καταλαβαίνει κανείς από τις δυσάρεστες συνέπειες που έχουν! Ποια από τις πράξεις μου, λοιπόν, είχε δυσάρεστες συνέπειες για την ζωή μου;
Αγαπημένοι μου απόγονοι, δεν διστάζω να σας εξομολογηθώ ότι βρήκα ένα σωρό τέτοια λάθη. Και σας λέω, ότι αν μπορούσα να ξαναρχίσω από την αρχή, θα άλλαζα πολλά πράγματα στην ζωή μου.
Απ' έξω θ' άφηνα αυτή τη φορά τους πολέμους νούμερο ένα και δύο. Θ' άφηνα τον πληθωρισμό και την ανεργία και την γραφειοκρατία. Την παλινόρθωση μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο θα την σχεδίαζα εντελώς διαφορετικά και την ομάδα, όπου δούλευα την εποχή εκείνη, θα την καταργούσα τελείως. Θ' άλλαζα επίσης τους νόμους για τα ενοικιαστήρια και για τις συντάξεις... και...και... και...
Γελάτε, αγαπημένοι μου απόγονοι!Νομίζετε ότι δεν θα μπορούσα να τα κατορθώσω όλα αυτά! Κι έχετε σίγουρα δίκιο. Τότε όμως θα πρέπει να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι σ' όλη μου τη ζωή δεν μπόρεσα έτσι κι αλλιώς να κατορθώσω κάτι "αποφασιστικό και ουσιώδες". Δεν έκανα ποτέ κάτι σημαντικό εγώ η ίδια.
Αντίθετα οι καταστάσεις με έκαναν ότι ήθελαν.
Όσο περισσότερο γερνάω, τόσο πιο πολύ καταλαβαίνω ότι στην πραγματικότητα δεν αποφάσισα εγώ για την ζωή μου. Τα περιθώρια που μου δίνονταν, ποτέ δεν ήταν πολύ μεγάλα. Όλα όσα επηρέασαν βαθιά την ζωή μου, τα έκαναν οι άλλοι. Χωρίς καν να με ρωτήσουν αν συμφωνώ, κι αν μ' αρέσει.
Κι αν επρόκειτο να ξαναζήσω τη ζωή μου από την αρχή, είμαι βέβαιη πως και πάλι δεν θα είχα την ευκαιρία να αλλάξω το παραμικρό, γιατί μόνο όποιοι έχουν "εξουσία στα χέρια τους" μπορούν να μιλούν για "αλλαγές". Κι εγώ δεν είχα ποτέ εξουσία.
Δεν εξουσίαζα άλλους ανθρώπους, δεν εξουσίαζα καν τη δική μου μοίρα. Κι εσείς, αγαπημένοι μου απόγονοι, δεν βρίσκεστε σε καλύτερη θέση από όσο

Η γιαγιά σας

Πόσες φορές μας κράτησε πίσω ένας σκίουρος;

Κάποτε ήταν ένα αλογάκι που ζούσε με την μητέρα του και ποτέ δεν είχε απομακρυνθεί από δίπλα της. Μια μέρα λοιπόν του λέει εκείνη:
«Ήρθε η στιγμή που πρέπει να βγεις έξω μόνος σου και να μάθεις να κάνεις κάποια πράγματα στην θέση μου. Πάρε αυτό το σακί με το σιτάρι κα πήγαινέ το στον μύλο».

Έτσι το αλογάκι φορτωμένο με το σακί και χαρούμενο που ήταν χρήσιμο ξεκίνησε τον δρόμο του προς τον μύλο. Μετά από λίγο όμως συνάντησε μπροστά του έναν ορμητικό ποταμό… «Τι να κάνω; Μπορώ άραγε να διασχίσω το ποτάμι;»

Σταμάτησε στην όχθη και σκεφτότανε… Δεν ήξερε ποιον να συμβουλευτεί… Κοίταξε τριγύρω του και είδε ένα γέρικο βουβάλι… Το αλογάκι πλησίασε και το ρώτησε: «θείε, τι λες, θα καταφέρω να περάσω απέναντι;»
«Και βέβαια» του απάντησε, «δεν είναι βαθύ, εμένα μου φτάνει μέχρι το γόνατο το νερό, προχώρα ήσυχος».

Το αλογάκι ξεκίνησε και μόλις ετοιμαζόταν να βάλει το πόδι του στο νερό ένας σκίουρος έτρεξε κοντά του και το σταμάτησε λέγοντάς του αγχωμένος: «Μη, πρόσεχε! Μη περάσεις! Είναι επικίνδυνο, μπορεί να πνιγείς!»… «Μα είναι τόσο βαθύ;» ρώτησε το αλογάκι μπερδεμένο… «Φυσικά, ένας φίλος μου χτες πνίγηκε!» απάντησε θλιμμένα το σκιουράκι.

Έτσι λοιπόν, μη ξέροντας ποιον να πιστέψει, αποφάσισε να γυρίσει πίσω και να ρωτήσει την μητέρα του. «Γύρισα γιατί το ποτάμι είναι πολύ βαθύ και δεν μπορώ να το διασχίσω» είπε ταραγμένο… «Είσαι σίγουρος; Εγώ νομίζω ότι δεν είναι δα τόσο βαθύ» απάντησε η μητέρα του… «Το ίδιο μου είπε και το βουβάλι, όμως ο σκίουρος επέμενε ότι είναι επικίνδυνο αφού πνίγηκε χτες ένας άλλος σκίουρος»…

Κινέζικο παραμύθι